Sau một thập kỷ đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống nhà máy đốt rác, tình hình hiện tại cho thấy sự không cân đối giữa công suất xử lý rác và lượng rác thải thu gom được.

“Để giải quyết vấn đề rác thải bao vây trong quá trình đô thị hóa nhanh chóng của Trung Quốc, xây dựng các nhà máy điện rác là một giải pháp tương đối nhanh chóng. Việc phân loại rác tốn nhiều thời gian hơn, trong khi ở Trung Quốc, xây một nhà máy điện rác chỉ mất chưa đầy 2 năm”, ông Zhang Jingning, Tổng th ký Wuhu Ecology Center, một tổ chức môi trường ở tỉnh An Huy, nói với tờ báo Financial Times.

Theo số liệu từ Wuhu Ecology Center, vào năm 2022, Trung Quốc có khả năng xử lý khoảng 333 triệu tấn rác, trong khi lượng rác thải thu gom chỉ đạt 311 triệu tấn. Điều này cho thấy công suất của các nhà máy điện rác đã vượt xa lượng rác thải thực tế mà quốc gia này có thể cung cấp. Hiện nay, các nhà máy điện rác ở Trung Quốc đã đạt công suất đốt hơn 1,1 triệu tấn rác mỗi ngày, vượt xa mục tiêu của Chính phủ.

Với 1.033 nhà máy điện rác, Trung Quốc hiện chiếm hơn một nửa công suất điện rác toàn cầu, nhưng tình trạng thiếu hụt nguyên liệu đầu vào đang khiến nhiều nhà máy phải hoạt động dưới công suất hoặc thậm chí phải đóng cửa.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là sự giảm sút trong lượng rác thải phát sinh, một phần do sự suy giảm dân số và tăng trưởng kinh tế ảm đạm khiến tiêu dùng trong nước suy yếu. Các quy định nghiêm ngặt về phân loại rác được áp dụng từ năm 2017 đã giúp cải thiện quản lý rác thải, nhưng cũng đồng thời làm giảm lượng rác thải không thể tái chế - nguồn đầu vào cho các nhà máy điện rác.

Đại diện từ một nhà máy điện rác ở tỉnh Hà Bắc cho biết, nhà máy của họ có khả năng xử lý 330.000 tấn rác mỗi năm, nhưng hiện chỉ đang đốt khoảng 290.000 tấn, dẫn đến việc một trong ba lò đốt phải ngừng hoạt động do thiếu nguyên liệu.

Sự thiếu hụt này không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động của các nhà máy mà còn tác động tiêu cực đến lợi nhuận. “Tình trạng thiếu rác đã ảnh hưởng đến lợi nhuận”, đại diện một nhà máy điện rác ở An Huy nói.

Nhiều nhà máy đã phải tìm kiếm nguồn rác từ các công trình xây dựng hoặc thậm chí phải trả phí cao cho các công ty quản lý bất động sản để thu gom rác thải và đào rác từ các bãi chôn lấp rác. Đại diện của nhà máy điện rác tỉnh An Huy nói trên cho biết họ đã phải chi trả những khoản phí lớn để có đủ nguyên liệu đầu vào, trong khi lợi nhuận ngày càng giảm sút.

Mặc dù các nhà máy điện rác đã giúp giảm thiểu lượng khí thải nhà kính bằng cách hạn chế khí methane phát sinh từ các bãi rác, nhưng các chuyên gia vẫn lo ngại về tác động sức khỏe và môi trường từ các nhà máy này. Khí thải có khả năng gây ung thư, nước thải có thể chứa kim loại nặng, và tro bay từ các nhà máy điện rác nếu không được xử lý đúng cách có thể gây ô nhiễm cho các hệ sinh thái xung quanh. Theo Bộ Môi trường Trung Quốc, trong năm 2024, các nhà máy điện rác đã phát ra môi trường 13 triệu tấn tro bay và 63 triệu tấn nước thải, trong đó chỉ khoảng 15% lượng tro bay được tái chế.

Trước tình hình này, Bộ Môi trường Trung Quốc đã nhận định rằng số lượng và quy mô của các nhà máy điện rác đã đạt đến đỉnh điểm, và tốc độ phát triển mới đã chậm lại đáng kể. Họ cũng cho biết rằng, trong tương lai, Trung Quốc sẽ tiếp tục cải thiện quy trình xử lý tro bay và nước thải, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Một số nhà máy điện rác nói rằng sự suy giảm của khối lượng rác ở Trung Quốc đồng nghĩa Trung Quốc đã gần đạt tới chiến thắng trong cuộc chiến chống lại sự bao vây của rác thải. Một ví dụ điển hình là Thẩm Quyến, thành phố 18 triệu dân thuộc tỉnh Quảng Đông, không còn phải đưa rác thải sinh hoạt tới các bãi chôn lấp rác nữa.

“Có ít rác đi thực sự là một điều tốt. Điều đó có nghĩa là môi trường đang được cải thiện”, đại diện một nhà máy điện rác ở Triết Giang phát biểu.

Nguồn: TBKTVN