Năm 1971, ông John Connally, khi đó là Bộ trưởng Tài chính Mỹ, từng tuyên bố với các đối tác châu Âu rằng đồng USD là “đồng tiền của chúng tôi, nhưng là vấn đề của các bạn”. Dù kinh tế thế giới đã trải qua nhiều biến động trong hơn nửa thế kỷ qua, câu nói này vẫn còn nguyên giá trị: giá trị đồng USD chủ yếu phụ thuộc vào các diễn biến nội địa nước Mỹ, nhưng sự biến động của nó gây ảnh hưởng rộng khắp toàn cầu. Một biến động lớn sắp tới có thể xảy ra khi các chính sách kinh tế mà Tổng thống Donald Trump hứa hẹn có khả năng đẩy mạnh giá trị đồng USD, gây tác động tiêu cực đến tăng trưởng ở phần còn lại của thế giới.

Mặc dù chưa rõ toàn bộ chương trình kinh tế của ông Trump sẽ được triển khai đến đâu, sự phấn khởi trên thị trường chứng khoán Mỹ đã thể hiện kỳ vọng từ nhà đầu tư, với chỉ số S&P 500 liên tiếp lập kỷ lục trong các ngày 6, 7 và 8/11. Các nhà giao dịch tin rằng, chính quyền mới sẽ hỗ trợ lợi nhuận doanh nghiệp thông qua việc giảm thuế và nới lỏng quy định, đồng thời tăng chi tiêu chính phủ. Sự kết hợp giữa thâm hụt cao và lạm phát gia tăng có thể khiến Cục Dự trữ Liên bang (FED) phải giữ lãi suất ở mức cao. Lãi suất cao hơn sẽ làm cho việc nắm giữ chứng khoán USD trở nên hấp dẫn hơn, kéo giá trị đồng USD đi lên.

Kịch bản này đang manh nha diễn ra. Ngày 7/11, FED cắt giảm lãi suất chuẩn thêm 0,25 điểm phần trăm, đưa mục tiêu xuống còn 4,5-4,75%. Tuy nhiên, Chủ tịch FED Jerome Powell vẫn để ngỏ khả năng giữ nguyên lãi suất trong cuộc họp tháng 12 thay vì tiếp tục cắt giảm. Đáng chú ý, tuyên bố của FED lần này không còn nhắc đến niềm tin rằng, lạm phát đang tiến gần mức 2% như vào tháng 9. Triển vọng lãi suất cao tại Mỹ đã đẩy giá trị đồng USD tăng 1,5% so với rổ tiền tệ trong bốn tuần qua.

Đồng USD mạnh thường đi kèm với sự suy yếu của kinh tế toàn cầu. Trong thời kỳ khủng hoảng, nhà đầu tư có xu hướng chuyển từ tài sản rủi ro sang các tài sản an toàn như đồng USD và trái phiếu kho bạc Mỹ. Triển vọng kinh tế toàn cầu ảm đạm đẩy giá đồng bạc xanh tăng, nhưng xu hướng tăng giá này lại càng làm triển vọng trở nên bi quan hơn. Nghiên cứu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) công bố năm 2023 chỉ ra rằng khi đồng USD tăng 10%, sản lượng của các nền kinh tế mới nổi giảm 1,9 điểm phần trăm, trong khi các nước giàu chịu tác động ít hơn, giảm 0,6 điểm phần trăm sản lượng. Tác động từ đồng USD mạnh kéo dài đến hai năm rưỡi với các nước mới nổi và một năm đối với các nước giàu.

Những biến động của đồng bạc xanh tác động đến kinh tế toàn cầu qua hai kênh chính: thương mại và tài chính. Hơn 40% thương mại toàn cầu, phần lớn không liên quan đến Mỹ, được định giá bằng USD. Đồng tiền mạnh làm tăng chi phí nhập khẩu, giảm nhu cầu hàng hóa từ nước ngoài và kéo khối lượng thương mại xuống. Ở nhiều nơi tại châu Á và châu Mỹ Latin, biến động của đồng USD ảnh hưởng mạnh hơn so với tiền tệ nội địa. Một nghiên cứu năm 2020 cho thấy nếu đồng USD tăng 1%, thương mại giữa các quốc gia còn lại giảm 0,6% sau khi tính các yếu tố khác. Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) cho rằng đồng USD mạnh cũng tăng chi phí cho chuỗi cung ứng, gây nguy cơ gián đoạn.

Về mặt tài chính, đồng tiền này tăng ảnh hưởng lớn đến các quốc gia và doanh nghiệp vay bằng USD nhưng không có nguồn thu bằng USD, làm tăng gánh nặng nợ và chi phí lãi vay. Lãi suất cao tại Mỹ cùng với đồng tiền mạnh khiến đầu tư vào các nước khác kém hấp dẫn, buộc các thị trường mới nổi phải tăng lãi suất, siết chặt tiền tệ ngay khi kinh tế trong nước đang chịu áp lực.

Áp lực từ lãi suất cao ngoài Mỹ đã lộ rõ. Sáng ngày 6/11, khi kết quả bầu cử rõ ràng, lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ tăng mạnh, kéo theo lợi suất trái phiếu tại Úc, New Zealand và Nhật Bản cũng tăng. Một phần mức tăng này đã đảo ngược nhờ quyết định cắt giảm lãi suất của FED, nhưng sự giảm nhiệt có thể chỉ tạm thời. Bất kỳ sự phục hồi nào của lợi suất cũng sẽ không thuận lợi khi nhiều Ngân hàng Trung ương đang cố gắng thúc đẩy tăng trưởng trong nước bằng cách hạ lãi suất và tạo điều kiện tín dụng.

Việc đồng USD mạnh có kéo dài hay không vẫn là câu hỏi mở. Chính ông Trump từ lâu đã phàn nàn rằng đồng USD mạnh gây bất lợi cho nhà sản xuất trong nước và ảnh hưởng đến việc làm tại Mỹ. Tuy nhiên, ông khó có thể buộc FED hạ lãi suất, và khi lãi suất còn cao, đồng bạc xanh vẫn là tài sản an toàn cho nhà đầu tư, đồng thời tiếp tục là thách thức cho phần còn lại của thế giới.

Nguồn The Economist - Nhopcaudautu